با شروع شدن شایعات در مورد پردازنده های AMD Threadripper 3000، کم کم سخن از مادربردهایی با چیپ ست جدید برای این پردازنده ها شنیده می شد. این شایعات با معرفی پردازنده های رده بالای AMD به واقعیت تبدیل شد و همچون پردازنده های Ryzen 3000 که از چیپ ست اختصاصی X570 استفاده می کردند، چیپ ست TRX40 هم برای غول های AMD در نظر گرفته شد.
هر دو مادربرد یعنی مادربردهای مبتنی بر چیپ ست TRX40 و X399 از سوکت TR4 استفاده می کنند. یعنی تعداد پین ها و نوع سوکت قرار گرفته و برای قرار دادن پردازنده بروی مادربرد یکسان است. اما نکته جالب این است که بروی سوکت مادربردهای TRX40 نمی توانید از پردازند های قدیمی Threadripper استفاده کنید. چرا؟ در واقع برای گسترش پهنای باند، سرعت بیشتر و جبران خطوط PCIe بین چیپ ست و پردازنده که باعث شده TRX40 را به یک هیولا تبدیل کند، نیاز بود تا ساختار لایه های زیر ساخت هر پین سوکت را تغییر دهند. به زبان ساده شاید پین های سوکت پردازنده شبیه به هم باشند اما کاربرد پین ها در TRX40 و X399 متفاوت است.
پردازنده های Threadripper 3960X و Threadripper 3970X با چیپ ست sTRX40 آمدند
فناوری PCIe 4.0
مهمترین تفاوت چیپ ست TRX40 نسبت به X399، رابط PCIe 4.0 است. شرکت AMD با تغییر معماری پردازنده های جدیدیش به 7 نانومتری، فناوری PCIe 4.0 را به این مجموعه اضافه کرد. البته در روزهای اول بسیار هیجان زده بودیم که بالاخره PCIe 3.0 به PCIe 4.0 تغییر کرد اما بعد از چند ماه اخبار رسیده نشان از آن داشت که تیم توسعه PCIe به فکر راه اندازی PCIe 6.0 است!.
مهمترین مزیت این فناوری، استفاده از پهنای باند بیشتر و البته سرعت بیشتر برای قطعات مبتنی بر رابط PCIe است. بیشترین تفاوت این پهنای باند و سرعت را می توانید در سالیدها یا درایوهای M.2 مشاهده کنید. در تبلیغات مادربرد شرکای AMD با دو واژه PCIe 4.0 و M.2 4.0 روبرو می شوید که در عمل همه مربوط به PCIe 4.0 می شوند. درایوهای M.2 چه به صورت تکی که به اسلات M.2 متصل می شوند و چه به صورت گروهی که بروی لاین PCIe قرار می گیرند، توسط کنترلرهای PCIe 4.0 SSD مدیریت می شوند.
به طور مثال نهایت سرعت درایوهای M.2 در رابط PCIe 3.0 گاه به 2500 مگابایت در ثانیه می رسید اما در رابط PCIe 4.0 سالیدهای اختصاصی گاه به سرعت 5500 مگابایت در ثانیه و در صورت استفاده از کارت توسعه به 15000 مگابایت در ثانیه هم می رسند.
نهایت پشتیبانی از خط های PCIe
بعضی از کاربران همچنان فکر می کنند که PCIe تنها مربوط به کارت گرافیک و کارت های توسعه است. لاین های PCIe که توسط چیپ ست و پردازنده ها پشتیبانی می شوند، مربوط به تمام درگاه های ارتباطی و البته ارتباط خود پردازنده با چیپ ست می شود. در چیپ ست X399 با نهایت 66 لاین PCIe روبرو بودیم اما این پشتیبانی در چیپ ست TRX40 به 72 خط و آن هم از نوع PCIe 4.0 تغییر کرده است. چیپ ست TRX40 با فناوری 12 نانومتری، می تواند به تنهایی تا 24 خط PCIe 4.0 را ارائه دهد. از این 24 خط، 8 خط آن مربوط به ارتباط بین پردازنده و چیپ ست است و 16 خط دیگر برای پشتیبانی از پورت ها و سایر درگاه های ارتباطی استفاده می شود.
همانطور که می دانید وظیفه پردازنده در مدیریت خط های PCIe بسیار مهمتر است. پردازنده در این پلتفرم به تنهایی می تواند تا 64 خط PCIe 4.0 را پشتیبانی کند. حال در نظر بگیرید در چنین پلتفرمی 24 خط از سمت چیپ ست و 64 خط از سمت پردازنده پشتیبانی می شود. در مجموع بروی پلتفرم TRX40 ما با 88 خط PCIe 4.0 روبرو هستیم اما چرا در ابتدا گفتیم 72 خط؟. در بعضی از خطوط PCIe 4.0 ما با آرایه x8 روبرو هستیم که به راحتی توسط پلتفرم یا سیستم عامل شناسایی می شود اما در مجموع 88 خط PCIe 4.0 تعداد 72 خط PCIe 4.0 بروی سیستم عامل قابل دسترسی است و بقیه آن ارتباط مخفی بین بقیه قطعات برای فعالیت است.
نکته مهم دیگر در ارتباط با این خطوط، پشتیبانی استاندارد این چیپ ست از USB 3.1 G2 است. حداکثر 12 پورت USB 3.1 G2 در سطح چیپست TRX40 پشتیبانی می شوند که به صورت استاندارد 8 پورت است اما با کنترلرهای اضافه به 12 پورت می رسد. این یک جهش بسیار بزرگ در بخش چیپ ست مادربرد است. برای درک این موضوع باید بگوییم که چیپ ست X399 تنها از دو پورت گفته شده پشتیبانی می کند.
فرکانس رم
پشتیبانی از فرکانس رم یکی از مشکلات چیپ ست های AMD بود که با سنت شکنی در X570 با اعداد بالاتری روبرو شدیم. فرکانس رم در چیپ ست X399 برابر با 2933 مگاهرتز بود این در حالی است که در چیپ ست TRX40 این عدد به 3200 مگاهرتز رسیده است. حال به این فرکانس قابلیت اورکلاک هم اضافه کنید.
پشتیبانی از نهایت پورت ساتا
معمولا افرادی که از این چیپ ست ها و پردازنده های قدرتمند استفاده می کنند، تولیدکنندگان محتوا، انیماتورها و … هستند که به تعداد زیادی از منابع ذخیره سازی یا قطعات مبتنی بر ارتباط ساتا دسترسی دارند. در چیپ ست X399 نهایت پورت های پشتیبانی شده SATA تعداد 12 پورت بود که این عدد در چیپ TRX40 به 20 پورت SATA رسیده است.
چینش مولتی GPU یا چند کارت گرافیک
برای رندرینگ و افزایش سرعت خروجی کارها گاه نیاز است که از چند کارت گرافیک به صورت همزمان استفاده کنیم. چینش چند کارته در چیپ ست X399 با آرایه تک کارت گرافیک x16، دو کارت گرافیک با چینش x16/x16 و سه کارت گرافیک x16/x8/x16+x4 استفاده می شد. اما در چیپ ست TRX40 این آرایه در بخش تک کارت و دو کارت مشابه اما در بخش چند کارت به آرایه x16/x8/x16+x8 تغییر پیدا کرده. نتیجه این کار استفاده از تمام پتانسیل کارت های استفاده شده است که در نهایت اهمیت خود را در خروجی نشان می دهد.
توان حرارتی
با تمام این توصیفات و با خطوط گسترده PCIe، نباید انتظار توان حرارتی پایینی از چیپ ست TRX40 داشته باشید. همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، چیپ ست های TRX40 و X570 تا حدی شبیه به هم هستند. این شباهت حتی در بخش توان حرارتی هم خودنمایی می کند. توان حرارتی در چیپ ست X399 برابر با 5 وات بود. این در حالی است که توان حرارتی چیپ ست TRX40 برابر با 15 وات است. این موضوع دلیلی شده تا تولیدکنندگان مادربرد و شرکای AMD به فکر فن یا خنک کننده فعال بروی PCH باشند. فن قرار گرفته بروی چیپ ست می تواند حرارت این بخش را کنترل کرده و در نهایت به پیادار بودن سیستم در بارکاری و استفاده از خطوط گسترده PCIe 4.0 کمک کند.