تصویر مادربردهای سری Z690 شرکت MSI شاید دیرتر از دیگر شرکت ها به بیرون درز پیدا کرد اما اکنون کاملترین سبد مادربردهای Z690 مربوط به MSI است. در این مطلب به مشخصات دقیق ساختاری این سری از مادربردها می پردازیم و موضوعات تکمیلی پیرامون Z690 های MSI را در رسانه بنچیمو، منتشر می کنیم.
جالب است بدانید که بسیاری از وب سایت های معتبر سبد مادربردهای Z690 ام اس آی را یا 12 عدد یا 13 عدد عنوان کرده اند این در حالی است که این شرکت در حال حاضر 14 مادربرد آماده ورود به بازار دارد و البته هنوز مادربرد پرچمدار GODLIKE به طور رسمی معرفی نشده است. با این وجود احتمالا تنها در چیپ ست Z690 شاهد 15 مادربرد مختلف بر اساس نیازهای متفاوت خواهیم بود.
طبق معمول همیشه مادربردهای اژدهای تایوانی به گروه های MEG یا پرچمدار، MPG یا عملگرا، MAG یا میان رده و PRO یا مادربردهای اقتصادی کاربردی تقسیم می شوند. قبل از اعلام مشخصات مادربردهای مختلف بهتر است در این خصوص صحبت کنیم که این مادربردها چه تغییرات مهمی را تجربه می کنند؟
قطعاً می دانید که پردازنده های نسل 12 اینتل تا کنون خوش درخشیده اند. البته وقتی شاهد درخشش عملکردی پردازنده های اینتل هستیم باید به فکر دفع فشارهای بیش از حد این سری از پردازنده ها هم باشیم. حال در نظر بگیرید در کنار توان حرارتی بالای این پردازنده ها، باید به فکر مدیریت بهتر تکنولوژی های جدیدی که برای اولین بار در مادربردهای Z690 قرار گرفته است باشید. همین موضوعات باعث می شود تا کار تولیدکنندگان مادربرد سخت تر از کار اینتل در ساخت تراشه های نسل 12 باشد.
PCB مادربردهای MSI Z690
ام اس آی مانند همیشه میداند که تمام وقت خود را نباید بروی طراحی محصولات صرف کند. بر همین اساس عملکرد محصولات برای این شرکت در جایگاه بالاتری قرار داد. تمام مادربردهای Z690 ام اس آی از PCB سطح سرور استفاده می کنند. به دلیل پهنای باند بالا برای بهره بردن از تکنولوژی های جدید، نیاز است تا PCB با بهترین تکنولوژی ساخته شود. کمترین ساختار لایه ای PCB در سری MSI Z690 دارای ساختار 6 لایه است و بیشترین آن دارای ساختار 12 لایه است.
جدا از این موارد شرکتی که برای ساخت PCB یا ام اس آی همکاری می کند یکی از غول های PCB ساز است. ساختار IT-170 برای PCB نشان از آن دارد که این مادربردها نه تنها در فشار حرارتی بالا بلکه در بخش انتقال داده و نیاز به پهنای باند بالا هم عملکردی بی نظیر دارند. با توجه به نوع ساختار مادربردهای MSI Z690، قطعاً وجود پردازنده های نسل 12 با توان حرارتی بالا چندان برای این مادربردها چالش بر انگیز نیست.
یکی دیگر از این موارد، استفاده از دو برابر مس بیشتر در ساختار PCB است. این نوع ساختار باعث می شود تا نویز کمتر و ارتباط سریعتر را در طول باس لاین ها شاهد باشیم. البته از این مورد هم نباید بگذریم که در PCB مادربردهای MSI نویز گاردهایی در بخش کارت صدا و اسلات های DIMM وجود دارد. این برش های سطحی در PCB که مانند دیوار عمل می کنند، باعث می شود نویز احتمالی به سمت کارت صدا و صدای خروجی هدایت نشود و البته در بخش DIMM هم کاربر یا اورکلاکر می تواند با خیال راحت به بهترین نتیجه دست پیدا کند.
مدار قدرت مادربردهای MSI Z690
وقتی قرار است میزبان خوبی برای پردازنده های پر مصرف ALDER LAKE باشید، مهمترین ویژگی ساختاری باید مدار قدرت و انتقال نیرو به پردازنده باشد. مدار رگولاتور ولتاژ پردازنده که وظیفه تصفیه جریان و مدیریت نیرو به سمت پردازنده را بر عهده دارد، در این سری از مادربردهای MSI دچار تغییرات جذابی شده است.
حداقل مدار قدرت در این سری از مادربردها دارای 14 فاز دیجیتال و حداکثر آن 19+2+1 فاز است (البته هنوز از گادلایک خبر نداریم). جالب است بدانید مادربردهای MEG Z690 UNIFY و UNIFY-X و همچنین MEG Z690 ACE دارای مدار قدرتی با آمپراژ حیرت آور 105 آمپر مجهز شده اند. همچنین چوک های تیتانیوم نسل 3 و دیگر قطعات با کیفیت، بخش جدا نشدنی از این مدارد قدرت هستند.
لازم به ذکر است در تمام مادربردهای MSI Z690 از دو کانکتور 8 پین برای تامین برق پردازنده استفاده شده هرچند این مورد هم نشانی از پر مصرفی نسل 12 اینتل است.
رم DDR5 در مادربردهای MSI Z690
قبل از ارائه مشخصات باید بدانید که نوع لحیم کاری اسلات های DIMM در مادربردهای مجهز به DDR5 متفاوت از DDR4 است. این موضوع را می توان به خوبی در مادربردهای MSI Z690 مشاهده کرد. نوع اتصال اسلات های در این سری از مادربردهای ام اس آی به روش SMT است تا نقص های احتمالی در لحیم کاری را حذف کرده و به ایجاد جریانی بدون تداخل و نویز الکترومغناطیس کمک کند. در واقع باید SMT یا Surface Mount Technology را یک فرایند ساخت حرفه ای برای محصولات حساس به ریزه کاری ها دانست.
هر آنچه باید از ماژول های رم DDR5 بدانید / تفاوت DDR4 با DDR5
این فرایند ساخت در کنار فناوری Memory Boost باعث می شود تا رم های DDR5 با فرکانس پایه 4800 مگاهرتز، به راحتی به 6666 مگاهرتز برسد. قابلیت افزایش فرکانس در این مادربردها به آسانی امکان پذیر است و البته پایداری در فرکانس های بالا، از مواردی است که ام اس آی بسیار بروی آن کار کرده و برای بهترین خروجی و هماهنگی با رم های DDR5 با شرکت های معتبری همچون کورسیر، جی اسکیل، کروشیال، کینگ استون، میکرون و ای دیتا همکاری های لازم را انجام داده است.
در بخش رم های DDR5، وجود پروفایل اورکلاک XMP 3.0 و البته تنظیمات اختصاصی برای اورکلاک رم ها در محیط بایوس، این سری از مادربردها را به گزینه ایده آل اورکلاکرها و کاربران حرفه ای و حتی آماتورها تبدیل می کند.
حتی قابلیت Memory Force در مادربردهای MSI MEG که در انتظار ثبت اختراع است، قادر است پیچیدگی اورکلاک رم را با یک گرافیک ساده، به کاری آسان تبدیل کند.
اتصالات و ارتباطات در مادربردهای MSI Z690
تمام مادربردهای MSI Z690 با پردازنده های نسل 12 اینتل قابلیت پشتیبانی از Lightning نسل 5 و PCIe 5.0 را دارند تا در نهایت هر اسلات پهنای باند فوق العاده 128 گیگابایت در ثانیه را ممکن سازد. جدا از این موارد این سری از مادربردها با فرم فکتور ATX حداقل دارای 4 درگاه M.2 با پشتیبانی از PCIe 4.0 و PCIe 3.0 هستند. حتی مادربردهایی قادر هستند تا از 5 درگاه M.2 استفاده کنند. لازم به ذکر است که اسلات های PCIE 5.0 هم مانند اسلات DIMM DDR5 با شیوه SMT ساخته شده است.
تمام مادربردهای MSI Z690 حداقل به یک پورت شبکه پر سرعت 2.5 گیگابیت در ثانیه مجهز هستند. همچنین تمام مادربردهای Wi-Fi مجهز به DDR5 از شبکه بی سیم پر سرعت Wi-Fi 6E استفاده می کنند و نسخه های مجهز به DDR4 به شبکه بی سیم Wi-Fi 6 مجهز هستند.
پورت Thunderbolt 4 با پهنای باند 40 گیگابیت در ثانیه با قابلیت اتصال زنجیر وار، ارتباط USB 3.2 Gen 2×2 با مدیریت یکپارچه چیپ ست سری 600 اینتل با پهنای باند 20 گیگابیت در ثانیه و پورت های خروجی USB 3.2 GEN 2×2 برای پنل جلوی کیس از دیگر ویژگی های ارتباطی است.
راهکاری های خنک سازی مادربردهای MSI Z690
تمام مادربردهای MSI Z690 به راهکارهای حرارتی ویژه ای مجهز شده اند. هیت سینک های بزرگ برای خنک سازی VRM یا مدار قدرت در تمام مدل ها در نظر گرفته شده است. حتی سری PRO که سری اقتصادی است هم به هیت سینک ها بزرگ مجهز شده اما این راهکار حرارتی در مدل های قدرتمند با یک طراحی ایده آل چشم نوازی می کنند. ساختار هیت سینک و پنل بالای I/O در بعضی از مدل ها دارای شبکه های ریز است تا انتقال حرارت با سرعت بیشتری فراهم شود.
در این میان مادربرد MPG Z690 CARBON EK X پا را فراتر گذاشته و با همکاری شرکت نام آشنا EKWB به یک مونو بلاک خنک کننده مایع یکپارچه مجهز شده است. این سیستم خنک کننده شامل مونو بلاکی است که نه تنها پردازنده و مدار قدرت آن را خنک می کند بلکه اولین درگاه M.2 هم با این سیستم خنک می شود. طراحی چشم نواز با ترکیبی از فیبر کربن و نورپردازی RGB و همچنین وجود یک تستر نشت در جعبه، از جذابیت های این مادربرد است.
مادربردهای Z690 ام اس آی برای انتقال سریعتر حرارت VRM از هیت پایپ یکپارچه بین دو هیت سینک استفاده می کنند. بجز این موارد پدهای حرارت با قدرت انتقال حرارت 7 وات بر متر کلوین، قطعاً بهترین گزینه برای انتقال بهتر حرارت است. تمام مادربردهای این سری MSI حداقل به یک خنک کننده M.2 مجهز شده اند. البته در بین 14 مادربرد، 9 مادربرد در تمام درگاه های M.2 به خنک کننده مجهز شده اند.
در مادربردهای قدرتمند MSI Z690 از بک پلیت یا صفحه فلزی پشت استفاده شده تا به خنک بودن و استقامت برد کمک کند. بک پلیت با متریال آلومینیوم برس خورده طراحی جالبی دارد اما مهمترین نکته آن وجود بخش استقامت اسلات DDR5 است که جدا از زیبایی به استحکام و جلوگیری از خم شدن PCB این بخش کمک بسیار می کند. اگر به این بک پلیت ها دقت کنید، متوجه می شوید که این صفحه فلزی کمی به سمت اسلات رم نزدیکتر شده است.