بسیاری از کاربران ذهنیتی که در مورد پاور دارند مانند کیس است. اینکه قطعات قدرتمندی داشته باشیم اما در زمان خرید پاور یا کیس به گزینه های ارزان قیمت فکر کنیم، اصلا راهکار درستی نیست. پاور شریان اصلی کامپیوتر است. این قطعه است که باید جریان مناسب و پایدار را برای قطعات شما تامین کند پس اگر در انتخاب خود کوتاهی کنید، شاید روزی مجبور شوید قید قطعات مهم خود را بزنید. در این مطلب قصد داریم تا به نکات مهمی که باید در زمان انتخاب پاور به آن توجه کنید می پردازیم.
بهترین کار برای قدم اول این است که توان مصرفی قطعات مورد نظرتان را پیدا کرده و با یک ماشین حساب ساده توان تمام قطعات را جمع بزنید و سپس با به دست آوردن حدود توان مصرفی تمام قطعات، یک پاور مناسب را انتخاب کنید. این کار سختی نیست زیرا به راحتی می توانید توان مصرفی پردازنده، کارت گرافیک، مادربرد، رم و هر قطعه ای که استفاده می کنید را پیدا کنید. معمولا پر مصرف ترین قطعات، پردازنده و کارت گرافیک ها هستند که در زیر بار کاری زیاد احتیاج به مصرف بیشتر انرژی دارند.
اما یک نکته ای وجود دارد. معمولا محصولات جدید در هر زمینه ای نسل به نسل با مصرف کمتر و راندمان بیشتر عرضه می شوند اما این موضوع در خصوص قطعات کامپیوتر اصلا صادق نیست. پردازنده های نسل 10 اینتل، پردازنده های سری AMD Ryzen 5000، کارت گرافیک های RTX 30 انویدیا، کارت گرافیک های Radeon RX 6000 و حتی چیپ ست مادربردها با توان حرارتی بالا معرفی شده اند. پس کاربر در این موج ارتقاء جذاب چاره ای ندارد جز استفاده از پاور یا منبع تغذیه قدرتمند. اما این قدرتمند بودن صرفا با توان بالا تمام نمی شود. موارد دیگری هست که باید به آن توجه شود.
یک پاور مناسب در چه مواردی باید خوب باشد:
1- توان خروجی و مصرفی
2- پروتکشن یا ایمنی خروجی جریان
3- ریل دیزاین – تک ریل یا چند ریل
4- طراحی کابلها، ماژولار بودن و قابلیت شخصی سازی
5- استاندارد بهره وری انرژی و رده های مختلف 80PLUS
بریم شروع کنیم
1- توان خروجی و مصرفی
قبل از بحث در مورد مشخصات منابع تغذیه، ابتدا باید اساسی ترین مفهوم توان منبع تغذیه یا پاور توضیح داده شود. توان پاور بر اساس وات معرفی می شود. وات مشخص شده روی منبع تغذیه ممکن است متفاوت از وات واقعی باشد. یک منبع تغذیه خوب، توانی که دارد معمولا به صورت یک پیک یکپارچه و پیوسته است به این معنی که آن توانی که به صورت عادی و البته در دسترس می تواند ارائه دهد را به عنوان وات نشان می دهد در حالی که سایر پاورهای رایج و البته ضعیف ممکن است فقط اوج قدرت خروجی را با وات نشان دهند، به این معنی که آنها نمی توانند برق کافی را تأمین کنند و راندمانی که دارند خیلی کمتر از واتی هست که بروی بدنه پاور مشخص کرده اند. برچسب مشخصات موجود در هر منبع تغذیه و جدول مشخصات مشخص شده روی بسته بندی می توانند به قضاوت در مورد صحت کارکرد پاور کمک کند. در زیر توضیحات عمیق تری از توان خروجی پیوسته و حداکثر توان خروجی را ذکر می کنیم.
قدرت پیوسته
این حداکثر مقدار توانی است که منبع تغذیه می تواند تحت هر ولتاژ و دمای ورودی به طور مداوم تأمین کند (تاکید می کنیم به طور مداوم). به طور کلی، در برچسب مشخصات پشت منبع برق که باید تابع مقررات ایمنی باشد، این مورد ذکر شده است اما پاورهای فیک موجود در بازار حتی بروی این برچسب هم کم کاری می کنند تا ذهنیت کاربر را گمراه کنند. اگر پاوری خوب نباشد و مثلا بروی بدنه 700 وات را درج کرده باشد، راندمان کاری آن هیچ گاه به اندازه 700 وات نیست.
اوج قدرت خروجی
این حداکثر مقدار توان خروجی است که منبع تغذیه می تواند در مدت زمان کوتاهی 10 میل ثانیه قبل از ایجاد مکانیسم محافظت یا پروتکشن زدن، ارائه دهد. قابل ذکر است که در تمام محصولات پر مصرف موردی به نام پروتکشن هست که در صورت رسیدن به اوج بار فعال می شود تا مانع از بین رفتن کامپوننت ها شود. بسیاری از کاربران ایرانی این واژه را در آمپلی فایر خودرو شنیده اند یا دیده اند (یهو وسط بالا بردن ولوم سیستم های صوتی خودرو چراغ پروتکشن آمپ روشن بشه و کل آمپ قطع بشه).
به طور کلی، اوج توان خروجی پاور به اندازه 1.1 برابر توان نامی طراحی شده است (توان نامی همان توانی هست که بروی جعبه یا بدنه پاور درج شده است) و بیشتر برچسب ها و مشخصات برق نشان دهنده اوج قدرت خروجی نیستند. برای مثال یک منبع تغذیه 850 وات برای رسیدن به نهایت توان، توانی در حدود 935 وات را طلب می کنند. (850W x 1.1 = 935W).
در بعضی از پاورها به سرعت متوجه خواهید شد که کل توان خروجی نامی که روی برچسب مشخصات مشخص شده است، همان وات موجود در نام یا توضیحات محصول نیست. بنابراین هنگام خرید منبع تغذیه، به کل مقدار خروجی مشخص شده نگاهی بیندازید و مطمئن شوید که این پاور مناسب شما است.
2- پروتکشن یا ایمنی خروجی جریان
یکی دیگر از شاخص های اصلی در انتخاب منبع تغذیه این است که بدانید منبع تغذیه چه کارهای محافظتی را انجام می دهد تا اطمینان حاصل کند که پاور در زمان فعالیت های غیر طبیعی و نوسانات برقی محافظت می شود. محافظت های عمومی در پاورها شامل OVP / OCP / OPP / OTP / SCP است که در ادامه شرح مختصری بر آنها داریم:
OVP : Over Voltage Protection
یکی از مهمترین راهکارهای محافظتی، محافظت در برابر ولتاژ است. ریل های لازم برای قطعات کامپیوتر 12 ولت، 5 ولت و 3.3 ولت است. اگر ولتاژ هر ریل بیشتر از حد معمول شود، ولتاژ خروجی منبع تغذیه به موقع قطع می شود تا به قطعاتی مانند مادربرد آسیب نرساند.
OCP : Over Current Protection
هنگامی که جریان تأمین شده توسط هر ریل، از حداکثر جریان خروجی تحمل شده توسط منبع تغذیه بیشتر شود، پاور در حالت دفاعی قرار گرفته و جریان را قطع می کند. پس از رفع مشکل و ریست کردن پاور مجدد به مدار عادی بر می گردد.
OPP : Over Power Protection
اگر مصرف برق سیستم بیش از توان نامی پاور باشد، جریان قطع شده و مجدد راه اندازی می شود.
OTP : Over Temperature Protection
وقتی دمای داخل پاور به دلیل اتلاف حرارت و یا خرابی فن بالا رود، برای محافظت از کامپوننت های داخل پاور، جریان قطع می شود. زمانی که دمای پاور به حالت عادی بر گشت، می توان مجدد سیستم را روشن کرد.
SCP : Short Circuit Protection
وقتی مدار کوتاه می شود یا بیش از حد از یک مدار جریان طلب می شود، پاور برای محافظت بیشتر جریان را قطع می کند.
3- ریل دیزاین – تک ریل یا چند ریل
طراحی ریل های پاور به دو بخش تک ریل و چند ریل تقسیم می شود. هر طراحی مزایا و روش های کاربردی خود را دارد. تفاوت طراحی به اصطلاح چند ریل و تک ریل این است که منبع تغذیه دارای چندین ریل می تواند چند خروجی برق 12+ ولت داشته باشد. ریل 12+ ولت شریان اصلی پاور است، بنابراین جریان مورد نیاز نسبتاً زیادی را طلب می کند. مادربرد، پردازنده و کارت گرافیک همه به جریان + 12 ولت نیاز دارند پس ریل اصلی پاور است. به طور کلی، اینکه آیا منبع تغذیه تک ریل است یا چند ریل، می توان از جدول مشخصات چسبیده به پاور یا جعبه مشخص کرد.
طراحی تک ریل
همانطور که از نام آن مشخص است، فقط یک کانال 12+ ولت وجود دارد که تمام جریان مورد نیاز از طریق این کانال در اختیار اجزای سیستم قرار می گیرد. مزیت تک ریل این است که تمام جریان موجود منبع تغذیه در یک مدار متمرکز شده است، بنابراین آمپراژی که می تواند تأمین کند نسبتاً زیاد است. در بخش مشخصات هم فقط یک 12+ ولت نمایش داده می شود و حداکثر آمپر و توان قابل استفاده را بروی همین یک ریل مشخص می کند. همانطور که در جدول زیر تماشا می کنید، پاوری که تک ریل است در تنها ریل 12+ ولت خود می تواند آمپراژ 70 آمپر و توان 850 وات را ارائه کند.
طراحی چند ریل
طراحی چند ریل 12+ ولت به چندین کانال 12 ولت تقسیم می شود. در طراحی چند ریل جریان هر ریل یا کانال محدود شده و یک محافظ OCP هم روی هر کانال نصب می شود تا اطمینان حاصل شود که به دلیل بار بیش از حد جریان هر کانال، آسیبی به پاور و قطعات وارد نمی شود تا در نهایت باعث بهبود ایمنی کاربر می شود. در بخش مشخصات به راحتی می توان چندین ریل 12+ ولت و حداکثر آمپر و وات قابل استفاده برای هر یک را مشاهده کرد. با این حال، مهم نیست که چند کانال یا ریل وجود دارد. در نهایت مجموع کل وات همچنان همانی هست که شما لازم دارید. به طور مثال پاور MPG A850GF ام اس آی برای تأمین برق پردازنده، کارت گرافیک و مادربرد به 4 کانال مجهز شده است که کل وات ارائه شده توسط آن همچنان 850 وات است.
نکته
در پاورهای چند ریل، حتما هر قطعه را در محل مورد نظر نصب کنید. به فرض مثال اگر بروی بدنه پاور خروجی VGA قرار دارد، کارت گرافیک را به آن متصل کنید تا جریان مورد نیاز کارت به خوبی تامین شود.
همانطور که در بالا اشاره کردیم، حداکثر توان خروجی پاور قبل از فعال شدن مکانیسم های حفاظتی 1.1 برابر توان نامی است. یعنی حداکثر توان یک پاور 850 وات قبل از فعال شدن مکانیسم های حفاظتی 935 وات است. اما بعد از فعال شدن OCP و OPP این مقدار تغییر می کند و البته هر شرکتی هم سقف جریان مورد علاقه خودش را در نظر گرفته است.
برای درک بهتر مطلب بالا مثالی داریم. ما پاورهای سری MSI MPG را در نظر می گیریم که دارای طراحی 4 کانال یا 4 ریل 12+ هستند. در این پاورها نهایت جریان هر ریل با OCP برابر با 1.35 برابر مقدار جریان نامی است. حال اگر بخواهید نهایت جریان هر کانال یا هر ریل را متوجه شوید، یک فرمول وجود دارد. آمپر هر ریل را ( مثلا 25 آمپر ) در نهایت جریان OCP هر ریل ( در پاورهای MSI این عدد برابر با 1.35 است ) ضرب کرده و مجدد آن را در ولتاژ ریل ( ولتاژ ریل 12 ولت است ) ضرب کنید. >>>
12V CPU: 25A x 1.35 x 12V = 405W
12V VGA1: 40A x 1.35 x 12V = 648W
12V VGA2: 40A x 1.35 x 12V = 648W
همانطور که در بالا مشخص است، پردازنده در صورت متصل بودن به ریل خود می تواند تا نهایت 405 وات جریان را دریافت کند. این میزان برای کارت گرافیک که دارای دو ریل بروی پاور است برابر با 648 وات در هر ریل است. با این وجود این پاور 850 وات در یک زمان کوتاه می تواند حداکثر جریان 1147 وات را ارائه کند >>>
850W x 1.35 = 1147W
تست جریان مصرفی در گیم پلی با دو پلتفرم AMD و INTEL
قطعا این همه حرف در مورد جریان مصرفی پاور زمان رنگ واقعیت به خود می گیرد که با مقایسه و بنچمارک همراه باشد. برای درک بهتر جریان مصرفی دو بنچمارک در نظر گرفته شده است. اولی بازی Metro Exodus و دومی AIDA64 + 3Dmark D12X است. در این بنچمارک ها میانگین جریان مصرفی و نهایت جریان مصرفی ثبت شده است.
سیستم تست اینتل:
مادربرد : MEG Z490 ACE ام اس آی
پردازنده : Intel i9-10900K با توربو بوست فعال
کارت گرافیک : RTX 3090 Gaming X Trio ام اس آی
پاور : MPG A850GF ام اس آی
سیستم تست AMD:
مادربرد : MEG X570 UNIFY ام اس آی
پردازنده : AMD Ryzen 9 5950X با گیم بوست فعال
کارت گرافیک : RTX 3090 Gaming X Trio ام اس آی
پاور : MPG A850GF ام اس آی
| بازی Metro Exodus رزولوشن FHD | ||
| پلتفرم | AMD | INTEL |
| میانگین جریان مصرفی | 487 وات | 482 وات |
| حداکثر جریان مصرفی | 1020 وات | 1030 وات |
| بازی Metro Exodus رزولوشن 4K | ||
| پلتفرم | AMD | INTEL |
| میانگین جریان مصرفی | 476 وات | 465 وات |
| حداکثر جریان مصرفی | 938 وات | 946 وات |
| AIDA64 + 3Dmark D12X | ||
| پلتفرم | AMD | INTEL |
| میانگین جریان مصرفی | 569 وات | 553 وات |
| حداکثر جریان مصرفی | 1030 وات | 1020 وات |
نتیجه گیری که می توانیم از شبیه سازی بازی و تست های استرس داشته باشیم این است که میانگین جریان مصرفی از 600 وات بیشتر نیست و برای حداکثر جریان نهایتا 1030 وات است که با OPP فعال این پاور که باعث نهایت جریان 1147 وات می شود فاصله چندانی ندارد. اگرچه انویدیا پیشنهاد کرده است که با کارت RTX 3090 از پاور 750 وات استفاده کنید اما نهایت جریان نشان می دهد که بهتر است حداقل از پاور 850 وات استفاده کنید.
4- طراحی کابلها، ماژولار بودن و قابلیت شخصی سازی
پاورها در بخش کابل ها دارای سه دسته طراحی هستند. پاورهایی با طراحی تمام ماژولار، پاورهای نیمه ماژولار و پاورهای غیر ماژولار. تنها تفاوت این سه دسته پاور این است که شخصی سازی در استفاده از کابل ها و جدا سازی کابل ها در پاورهای ماژولار امکان پذیر است. اکثر پاورهای رده بالا بازار از طراحی تمام ماژولار بهره می بردند. از مزیت های این طراحی می توان به مدیریت بهتر کابل ها، استفاده از کابل های مورد نیاز و استفاده بهتر از فضای داخل کیس عنوان کرد.
اما یکی دیگر از مزیت های طراحی تمام ماژولار پاورها این است که در صورت تمایل می توانید کابل های استاندارد را نادیده گرفته و از کابل های شخصی سازی شده یا به اصلاح ماد شده استفاده کنید. تنها کافی است بدانید هر پین چه کاربردی دارد و در کجا نصب می شود.
5- استاندارد بهره وری انرژی و رده های مختلف 80PLUS
گواهینامه 80Plus نشان دهنده بهنیه سازی مرف انرژی در پاور است. به نوعی با توجه به این گواهینامه می توان راندمان پاورها را مشخص کرد. گواهینامه 80Plus به 6 دسته تقسیم می شود که بهترین آن به معنای بالاتر بودن نرخ بهینه سازی انرژی و صرفه جویی در مصرف است. در واقع برای داشتن یک پاور با گواهینامه 80Plus باید از قطعات با کیفیت و خوب استفاده کرد.
همانطور که مشخص است حتی پاورهایی با گواهینامه 80Plus تیتانیوم هم راندمان 100 درصدی ندارند چه برسد به پاورهای فیک موجود در بازار. بیشتر پاور های موجود در بازار از نوع 80 پلاس طلایی هستند. این نوع پاورها به نسبت 80 پلاس پلاتینیوم و تیتانیوم دارای تنوع گسترده تری هستند و البته گزینه مناسبی هم برای کاربران است. پاورهای 80 پلاس پلاتینیوم و تیتانیوم در بخش بهینه سازی انرژی گزینه های بسیار بسیار عالی هستند اما قیمت بسیار بالایی هم دارند به طوری که با وجود تفاوت کم بهینه سازی انرژی نسبت به نمونه های 80 پلاس طلایی، گاه ارزش خریدی برای کاربران ندارند.
در آخر اگر به دنبال بروزرسانی قطعات یا استفده از پردازنده ها و کارت گرافیک های جدید هستید بهتر است نمودار زیر را هم مشاهده کنید.
| پردازنده | INTEL i5
AMD R5 |
INTEL i7
AMD R7 |
INTEL i9
AMD R9 |
| RTX 3090 | 750 وات | 850 وات | 850 وات |
| RTX 3080 | 750 وات | 850 وات | 850 وات |
| RTX 3070 | 650 وات | 750 وات | 750 وات |