اگر بخواهم از همین ابتدا مطلب یک موضوعی را کاملا روشن سازم باید اینطور عنوان کنم که پردازنده های نسل 10 اینتل یک رسوایی بزرگ برای آبی پوشان و البته یک ننگ بزرگ در طی این سال ها بود. اینتل عادت دارد که با سرهم کردن پردازنده های قدیمی، پردازنده های جدیدی را روانه بازار کند. نتیجه چه می شود؟ توان حرارتی بالا – مصرف انرژی بیشتر و البته نیاز به توان خنک کنندگی بالا که از عهده هر کسی بر نمی آید. اما به نظر می رسد کلید موفقیت AMD به دست اینتل هم افتاده است. پردازنده های Rocket Lake که در ظاهر یک عقب نشینی ویرانگر را تجربه می کنند اما در آستین دو برگ برنده دارند و آن هم IPC بهبود بافته و البته معماری Cypress Cove هسته ها است.
پردازنده های Rocket Lake همچنان 14 نانومتری
پردازنده های نسل 11 اینتل معروف به Rocket Lake در کمال تعجب همچنان با فرایند ساخت 14 نانومتری روانه بازار می شوند. با این حساب اینتل هفتمین نسل از پردازنده های دسکتاپی خود را با فرایند 14 نانومتری تولید می کند. به نظر می سرد هزینه کمتر ساخت و بهره وری بیشتر تنها دلیل اینتل برای این فرایند ساخت است. البته این موضوع را هم باید در نظر بگیریم که به دلیل تفاوت در خوشه چینی پردازنده های اینتل و AMD، پردازنده های اینتل درصد تلفات بیشتری را در خط تولید تجربه می کنند. چرا؟ بماند در یک ویدیو مفصل در مورد آن صحبت کنم.
ریز معماری هسته ها Cypress Cove نسل 11
اما پس از شایعات فراوان پیرامون این پردازنده ها، بالاخره یک خبر خوب هم به گوشمان رسید و آن چیزی نبود جز ریز معماری هسته ها Cypress Cove نسل 11. اینتل با الگو برداری از ریز معماری پردازنده های Ice Lake با ریزمعماری Sunny Cove توانسته معماری جدید Cypress Cove را ارائه کند. در واقع اینتل با الگوبرداری از ریزمعماری پردازنده 10 نانومتری، پردازنده ای 14 نانومتری را تولید کرده است. این کوچ از گره 10 نانومتری به 14 نانومتری شاید عجیب باشد اما همانطور که در ابتدا عنوان کردیم، برای اینکه تا حدی IPC پردازنده های نسل 11 اینتل نزدیک به پردازنده های RYZEN 5000 شود چاره ای نیست جز ارتقاء ریز معماری. حالا چرا از گره 10 نانومتری به 14 نانومتری تغییر پیدا کرده؟ مگر نمی توان همان 10 نانومتری را تولید کرد؟ جواب هر دو سوال این است که اینتل هم می خواهد IPC را بهتر کند و هم نمی خواهد هزینه ساخت را بالا ببرد.
بهبود دو رقمی IPC پردازنده های Rocket Lake
و البته تحلیل دیگری که بروی پردازنده های نسل 11 اینتل دارم این است که با توجه به اینکه IPC پردازنده های RYZEN 3000 حتی از پردازنده های نسل 10 اینتل بیشتر بود و این چرخه پردازشی یا IPC در نسل RYZEN 5000 نسبت به RYZEN 3000 بین 17 تا 19 درصد بیشتر بود، اینتل چاره ای ندارد جز اینکه IPC پردازنده های نسل 11 یا Rocket Lake را با بهبود دو رقمی روبرو سازد. البته آبی پوشان نگفتن دو رقمی بودن بهبود IPC یعنی چند درصد بهبود. اما قطعا نسبت به نسل 10 بهبود چشمگیری دارد. این نکته را هم باید یاد اور شوم که بسیاری از نرم افزارها و بازی های امروزی با IPC بالاتر، عملکرذی بهتر دارند. به عنوان مثال همین سایبرپانک 2077 پر از باگ !!.
پشتیبانی از فرکانس بیشتر رم
اما یکی دیگر از مهمترین تغییرات صورت گرفته در پردازنده های نسل 11 اینتل، پشتیبانی از فرکانس پایه DDR4-3200 مگاهرتز نسبت به DDR4-2933 مگاهرتز نسل فعلی است. این افزایش پشتیبانی نه تنها به نفع کاربر است بلکه نرخ انتقال بالاتر خود به تنهایی یکی از عوامل بهبود IPC است.
تعداد هسته های کمتر نسل 11 نسبت به نسل 10
یکی از جالب ترین موضوعات پیرامون پردازنده های نسل 11 اینتل، تعداد هسته ای رو به عقب این نسل است. نهایت هسته و رشته موازی استفاده شده در پردازنده های نسل 11 مربوط به Core i9-11900K با 8 هسته و 16 رشته موازی است. این در حالی است که پردازنده Core i9-10900K دارای 10 هسته و 20 رشته است. اما دلیل کم کردن هسته ها در این نسل چیست؟ واضح است: تکیه دادن به IPC بهبود یافته.
پشتیبانی از 20 لاین PCIe 4.0
و بالاخره رابط PCIe 4.0 هم به پردازنده های اینتل رسید. پردازنده های نسل 11 اینتل یا Rocket Lake دو سال پس از AMD بالاخره رابط PCIe 4.0 را به خود دیدند. پردازنده های Rocket Lake می توانند از 20 خط PCIe 4.0 پشتیبانی کنند. یعنی پردازنده به تنها 20 لاین را پوشش می دهد و البته اگر پای مادربردهای سری 500 اینتل هم به میدان باز شود، قطعا با پشتیبانی بیشتر روبرو خواهیم شد.
گرافیک مجتمع Xe در نسل 11 یا Rocket Lake
در این بین نباید پردازنده گرافیکی مجتمع جدید Xe را از یاد ببریم. تمام پردازنده های نسل 11 اینتل به پردازنده گرافیکی مجتمع Xe مجهز هستند هرچند از سری F یا پردازنده هایی با پردازنده گرافیکی غیر فعال خبری نداریم. پردازنده های گرافیکی در نسل 11 یا Rocket Lake از نوع Intel Xe 32 EU 256 Cores هستند بجز پردازنده های Core i5-11400 و Core i5-11400T که پردازنده های گرافیکی مجتمع ضعیف تری دارند. به گفته اینتل این پردازنده گرافیکی مجتمع 50 درصد سریعتر از پردازنده گرفیکی مجتمع نسل 9 است.
آشنایی با پردازنده های نسل 11
چه پردازنده هایی از خانواده Rocket Lake پیش روی ما است؟ . احتمالا اینتل در مجموع 13 پردازنده نسل 11 را به بازار عرضه می کند. البته اگر از پردازنده های سری F خبری نشود.
همانطور که مشاهده می کنید، نه تنها نهایت تعداد هسته های پردازنده های نسل 11 کمتر شده اند، بلکه فرکانس کاری پایه هم به طور چشمگیری کاهش پیدا کرده است. توان حرارتی اسمی 125 وات، 65 وات و 35 وات است اما مدل های 125 وات همچنان در زمان باری کاری بالا و البته فرکانس های بوست به توان حرارتی یا TDP بالاتر از 200 وات دست پیدا می کنند.
ویژگی های دوست داشتنی برای تولیدکنندگان محتوا
اینتل همچنین از ویژگی های DLBoost یا Deep Learning Boost و VNNI پشتیبانی می کند ، که به پشتیبانی از دستورالعمل های AVX-512 نیاز دارد. بنابراین پشتیبانی از AVX-512 و DLBoost و VNNI عملکرد در بارهای کاری که از الگوریتم های AI استفاده می کنند را افزایش می دهد. با این وجود باید شاهد بهبود عملکرد در نرم افزارهای مختلف باشیم.
اینتل همچنین رمزگذارهای و انکود جدید HEVC / VP9 و SCC تا نهایت رزولوشن 4K با نرخ 60 هرتز و عمق 12 بیت، در کنار پشتیبانی از AV1 برای رزولوشن 4K نرخ 60 هرتز و عمق 10 بیت را به موتور گرافیک اضافه کرده است. لازم به ذکر است که پردازنده های نسل 11 اینتل یا Rocket Lake در سه ماهه اول سال 2021 میلادی وارد بازار می شود.
پردازنده های نسل 11 اینتل را بروی چه چیپ ستی اسمبل کنیم؟
قطعا با توجه به 1200 پین بودن پردازنده های Rocket Lake، تنها می توانید این پردازنده ها را بروی سوکت LGA 1200 نصب کنید. مادربردهای Z490 با سوکت LGA 1200 برای میزبانی از پردازنده های نسل 10 به بازار آمدند اما پشتیبانی از PCIe 4.0 از مواردی بود که بروی مادربردهای Z490 دیده می شد اما پردازنده های نسل 10 اینتل فاقد لاین های PCIe 4.0 بودند. پس برای استفاده از این رابط پر سرعت بروی مادربردهای Z490 چاره ای ندارید جز تهیه پردازنده های نسل 11.
بجز این موارد خبرهای منتشر شده حاکی از آن است که اینتل در کنار پردازنده های نسل 11 یا Rocket Lake، مادربردهای سری 500 و البته مهمترین آن Z590 را در رویداد آنلاین CES 2021 معرفی می کند. با این وجود شاید معرفی یک مادربرد جدید ایده جذابی باشد اما همانطور که پردازنده های نسل 10 برای خریداران چندان محبوب نشدند، مادربردهای Z490 هم فروش بالایی را تجربه نکردند. پس بهتر بود اینتل فکری به حال مادربردهای سری 400 می کرد.
عملکرد پردازنده های نسل 11 اینتل چطور است؟
در بخش عملکردی چند نکته وجود دارد. اولین نکته این است که پردازنده های نسل 11 اینتل به نسبت پردازنده های نسل 10 از فرکانس کاری کمتری برخوردار هستند. و البته دومی نکته تمرکز بروی IPC پردازنده های نسل 11 است. با این وجود در ادامه نگاهی می کنیم به عملکرد منتشر شده از پردازنده 8 هسته و 16 رشته ای Core i9-11900 در نهایت فرکانس کاری 4.2 گیگاهرتز و 4.5 گیگاهرتز.
همانطور که مشاهده می کنید در تست CPU-Z و در بخش تک هسته ای، عملکرد پردازنده 65 واتی Core i9-11900 بسیار درخشان است. این عملکرد در صورتی اتفاق افتاده است که فرکانس کاری این پردازنده در حالت پایه برابر با 1.8 گیگاهرتز، فرکانس بوست تمام هسته ها 3.8 گیگاهرتز و فرکانس بوست تک هسته ای 4.4 گیگاهرتز است. این اعداد بسیار کمتر از پردازنده های نسل 10 اینتل است که نشان دهنده IPC بسیار بهبود یافته نسل 11 یا Rocket Lake است.
و اما در بخش چند هسته ای عملکرد پردازنده Core i9-11900K تا حدی مشابه Core i7-10700K است اما نسبت به پردازنده 10 هسته ای و 20 رشته Core i9-10900K عملکردی بسیار ضعیف تر دارد. این موضوع هم خوب است و هم بد. خوب بودن آن به این دلیل است که با وجود فرکانس کاری بسیار کمتر، عملکرد پردازنده های نسل 11 همچنان بالا است پس اینتل یک گام بلند برای بهینه سازی پردازنده های خود برداشته است. و اما نکته منفی ماجرا این است که وقتی یک نسل جدید پردازنده قرار است راهی بازار شود، انتظار داریم نسبت به نسل قبل خود عملکرد بهتری داشته باشد.
در تصویر زیر هم پردازنده Core i9-10900K که در آتلیه بنچیمو بنچمارک های آن را گرفتیم مشاهده می کنید.
در آخر باید عنوان کنیم که پردازنده های نسل 11 اینتل یا Rocket Lake که در سال 2021 وارد بازار می شوند، یک حرکت بزرگ از سوی اینتل است. حتی می توان در نیمه اول سال 2021 از پردازنده Core i9-11900K به عنوان برترین پردازنده گیمینگ یاد کرد. اما همچنان اینتل از نظر ساختار و البته سهم بازار، از AMD بسیار عقب است و باید سعی کند تا این عقب ماندن را جبران کند. تلاش های اشتباه اینتل برای محبوب جلوه دادن پردازنده های نسل 10 و مادربردهای Z490 که کاربردی نداشت امیدواریم در نسل 11 و البته مادربردهای Z590 اتفاقات خوبی رقم بخورد. هرچند که هنوز معتقد هستم پردازنده های اینتل تا زمانی که 14 نانومتری هستند، توان رقابت طولانی مدت با AMD را ندارند.