بررسی مادربرد Gigabyte Z790 AORUS Elite X WiFi7

با عرضه پردازنده های نسل 14 اینتل به عنوان یک نسل بهینه شده نه یک نسل جدید، بیشتر هیجان من برای مادربردهای این نسل است زیرا بر خلاف اینتل که تنها به یک به روزرسانی ساده و تندکردن آتش هیبریدی های Raptor Lake Refresh بسنده کرد، شرکت های تولید کننده مادربرد با دست پر به میدان آمدند. شاید مادربردهای جدید همان نام Z790 را داشته باشند اما فناوری هایی را در اختیار دارند که برای اولین بار معرفی می شود، مثل WiFi 7. با این وجود گیگابایت نسخه جدید Z790 را با حرف X متمایز می کند مانند Z790 AORUS Master X یا Z790 AORUS Xtreme X جدید. اخیراً از دفتر گیگابایت یک مادربرد جدید با نام Gigabyte Z790 AORUS Elite X WiFi7 و یک پردازنده 14900KS به دستم رسید تا بررسی آن را در آتلیه بنچیمو انجام دهم.

مقدمه

سوکت LGA1700 یکی از متفاوت ترین سوکت های اخیر اینتل است. در زمان راه اندازی، این سوکت از پردازنده های Alder Lake نسل دوازدهم اینتل پشتیبانی می کرد و که فناوری های جدیدی مثل DDR5 و PCI Express 5.0 را به همراه داشت. هنگامی که پردازنده‌های Raptor Lake نسل سیزدهم راه‌اندازی شدند، سوکت به همراه فناوری جدید و عملکرد اولیه یکسان بود اما پردازنده بهینه تر، فرکانس بیشتر، IPC بهتر و مانند همیشه گرما هم بیشتر شد. در اکتبر سال 2023، نسل چهاردهم پردازنده اینتل به عنوان Raptor Lake رفرش شده راه اندازی شدند. پردازنده های جدید از همان سوکت LGA1700 استفاده می کنند اما اینتل وقتی رفرش شده ای را روانه بازار می کند، بیشتر در تلاش است تا فناوری های جدید بازار سخت افزار را مورد استفاده قرار دهد، که نسل 14 هم از این قاعده مستثنی نبود. با این وجود قطعاً LGA 1700 یکی از معدود سوکت های اینتلی است که باعث شده یک مادربرد بتواند سه نسل پردازنده را پشتیبانی کند.

در حالی که به نظر می رسد WiFi 7 این بار مهمترین ویژگی مادربردهای سری جدید Z790 ها باشد، در واقع پیشرفت های دیگری در طراحی VRM و ویژگی های QOL وجود دارد که نباید آنها را نادیده گرفت. برخی از اینها را می توان در پشت جعبه این مادربرد مشاهده کرد، مانند طراحی بهبود یافته VRM برای پشتیبانی بهتر از پردازنده های نسل چهاردهم ، اسلات تقویت شده PCIe x16 برای دوام بیشتر، و همچنین M.2 EZ-Latch Plus و M.2. EZ-Latch برای نصب آسان M.2 SSD روی این برد.

مانند همیشه در این بخش باید نگاهی به مشخصات کلیدی مادربرد داشته باشیم:

مشخصات کلیدی

طراحی و چیدمان

طراحی جعبه مانند همیشه بسیار خوب و خاص است و با یک نگاه ساده هم می توان متوجه شد که یک مادربرد با زیر برند AORUS را در جعبه داریم. رنگ های زنده و تصویر سازی خوب به همراه نشان بزرگ این زیر برند به سرعت نظر شما را جلب می کند. پشت جعبه هم تصویر کاملی از محصول به همراه ویژگی های کلیدی آن درج شده تا قبل از باز کردن جعبه هم بتوان از ظاهر و امکانات آن مطلع شد.

محتویات جعبه شامل مادربرد Z790 AORUS Elite X WIFI7، دو عدد کابل SATA III، پد حرارتی اضافی برای M.2 SSD، آنتن WiFi 7، کانکتور G برای نصب آسان کانکتور پنل جلویی کیس و دفترچه راهنمای کاربر است و متاسفانه از درایورها خبری نیست. با این وجود پس از خرید باید به وب سایت گیگابایت و صفحه مادربرد رفته و از بخش Support درایورهای مورد نیاز را دانلود و نصب کنید.

با نگاهی به Z790 AORUS Elite X WiFi7 گیگابایت، نوعی طراحی مشکی و نقره‌ای با PCB مشکی و سپس هیت سینک‌های مشکی و نقره‌ای را می بینید. من همیشه مادربردهای AORUS را به دلیل طراحی پیچیده تحسین می کنم اما Elite مانند MASTER و EXTREME چندان پیچیده نیست هرچند همان المان ها و زبان طراحی را به کار می گیرد.

سوکت LGA1700 اینتل را داریم که از پردازنده های نسل دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم اینتل پشتیبانی می کند. شایان ذکر است که انتهای اهرم قفل سوکت CPU صاف شده است که دسترسی به آن را راحت‌تر می‌کند و انگشت شما از روی آن سر نمی‌خورد. این طراحی روی این مادربرد را بسیار ارزشمند عنوان می کنم.

اجزای انتقال برق یا مدار قدرت یا رگولاتور ولتاژ را در اطراف سوکت پردازنده می توان به خوبی دید که یکی از تغییرات مهم نسبت به نمونه ای مانند Z790 AORUS Elite AX است. در اینجا ما یک طراحی مدار قدرت دیجیتال دوقلو 16+1+2 داریم. بنابراین برای پردازنده ریل Vcore با چینش 8+8 فاز در طراحی برق موازی داریم یعنی 16 فاز این مدار قدرت مربوط به پردازنده است. مراحل انتقال در اینجا دارای آمپراژ 90 آمپر از نوع Intersil ISL99390 90A هستند، بنابراین در مجموع 1440 آمپر برای پردازنده در دسترس خواهد بود. این میزان حتی برای اورکلاک پرچمدار نسل 14 اینتل هم کافی است اما به پای آمپراژ مادربردهای گران قیمت بازار نمی رسد. همچنین کنترلر PWM مورد استفاده در اینجا Renesas RAA229131 است و بقیه فاز های مدار قدرت VCCGT برای گرافیک یکپارچه پردازنده و VCCAUX برای PCIe و کنترلر حافظه هستند.

روی مدار قدرت یا VRM پوشش هیت سینک های بزرگ دیده می شود. دو هیت سینگ با یک لوله حرارتی یا هیت پایپ 8 میلی متری به هم متصل هستند تا دفع حرارت سریعتر انجام شود. هیت سینک بزرگتر، نه تنها وظیفه خنک سازی VRM را بر عهده دارد بلکه به عنوان یک پوشش پنل I/O هم در نظر گرفته شده است که طراحی این بخش را یکپارچه و بهتر نشان می دهد.

مادربرد Z790 AORUS Elite X WiFi7 هم مانند دیگر مدل های Z790 دارای دو کانکتور ورودی برق 8 پین است. با این وجود حتماً قبل از تهیه پاور یا منبع تغذیه مناسب توجه داشته باشید که پاور به دو کابل 8 پین برق پردازنده مجهز باشد.

با حرکت در بالای برد، هدرهای فن CPU OPT اختیاری و CPU fan اصلی 4 پین و هدر RGB آدرس پذیر 3 پین داریم. کمی آنطرف تر اسلات های DIMM رم را می توان دید، 4 اسلات DDR5 داریم که از حافظه DDR5 تا نهایت فرکانس 8266 مگاهرتز پشتیبانی می کنند. بدیهی است که پشتیبانی از حافظه DDR5 در سری جدید مادربردهای Z790 بهتر خواهد بود و جدا از اینکه می تواند از فرکانس های بیش از 8000MT/s پشتیبانی کند، اکنون می تواند تا 192 گیگابایت را با استیک های جدید 48 گیگابایتی پشتیبانی کند.

در امتداد لبه برد، اتصال برق ATX مادربرد 24 پین، هدر USB 3.2، هدر USB 3.2 نسل 2، آرایه LED کد پستی (پیمایش سریع مشکلات بوت)، هدرهای Thunderbolt و یک کلید CMOS را خواهید یافت. همچنین در این لبه شش پورت SATA 6GB/s که در زاویه 90 درجه قرار دارند هم دیده می شود.

در پایین برد، بقیه کانکتورهای خروجی و دکمه‌ها را پیدا خواهید کرد. از چپ به راست هدر صوتی HD خود، دو هدر RGB آدرس پذیر 3 پین، هدر RGB استاندارد 4 پین، هدر TPM، دو پورت USB 2.0، یک دکمه Q-Flash Plus، چهار هدر فن 4 پین، هدرهای پنل جلویی کیس یا front panel و دکمه ریست قرار گرفته است. در این بین جای کلید روشن/خاموش فیزیکی خالی است.

طراحی این مادربرد هم مانند اکثر طراحی این روزها، پوشیده شده از پنل ها و هیت سینک های مختلف و بزرگ است. اولین درگاه M.2 دارای یک هیت سینک بزرگ با چگالی بالا است که با ترمال پدهای ضخیم، به پایداری حتی در سرعت های بالای انتقال داده هم کمک می کند. این هیت سینک دارای نوع اتصال M.2 EZ-Latch Click یا نصب بدون ابزار است. همچنین سالیدهای قرار گرفته هم با قابلیت M.2 EZ-Latch Plus هم بدون ابزار روی درگاه قرار می گیرند.

یک هیت سینک بزرگ دیگر با نام M.2 Thermal Guard Ext بین دو شکاف اسلات PCIe قرار گرفته که به نوشته بزرگ AORUS مجهز است. این هیت سینک بزرگ هم به باز/بست بدون ابزار مجهز است و در زیر خود سه درگاه M.2 را جای داده است. در مجموع روی این مادربرد چهار درگاه M.2 قرار گرفته که همگی از نوع نسل چهار Gen4 یا PCI-Express 4.0 هستند، بنابر این هیچ راهکار ذخیره سازی نسل پنجمی روی این مادربرد وجود ندارد. در این بین مدیریت درگاه اول M.2 با پردازنده است و دیگر درگاه ها به طور مستقیم با SB/MCP یا چیپ ست ارتباط برقرار می کنند. چون تمام درگاه ها به رابط نسل چهار مجهز هستند فرقی ندارد که کدام درگاه را انتخاب می کنید مگر اینکه ذخیره سازی شما ترکیبی از M.2 و SATA باشد.

وقتی صحبت از اسلات های توسعه Z790 AORUS Elite X WiFi7 به میان می آید، یک اسلات PCI-Express x16 و دو اسلات PCI-Express 4.0 دارید. اسلات بالایی ساختاری بسیار مستحکم و ایده آل دارد. این اسلات نه تنها در بخش رویی دارای زره بادوام  است، بلکه در پشت PCB هم به یک براکت فلزی متصل شده تا حتی در جابجایی هم نگران آسیب به اسلات اصلی نباشید. اسلات بالایی همچنین دارای سیستم PCIe EZ-Latch است که اساساً یک زبانه کوچک دارد که بالاتر از قفل آزاد کردن PCIe معمولی قرار گرفته. دسترسی به آن بسیار راحت تر است، به خصوص زمانی که یک کارت گرافیک بزرگ را روی مادربرد نصب کرده باشید.

پنل I/O یا ورودی/خروجی پشت مادربرد دارای یک شیلد از پیش نصب شده است که اسمبل راحت تر و ظاهری بهتر را به مادربرد می دهد. در این بخش شاهد تعداد مناسبی USB هستیم که دست کاربر را برای هر نوع استفاده ای باز می گذارد. ما در این بخش شاهد چهار پورت USB 2.0 و به دنبال آن دو اتصال آنتن WiFi7 هستیم. در مجموع پنج پورت USB 3.2 به همراه یک اتصال Type-C پیدا خواهید کرد. یک Display Port و HDMI برای خروجی تصویر آنبرد وجود دارد در حالی که یک اتصال سیمی 2.5G می تواند شبکه را مدیریت کند.

مدتی است که گیگابایت در پنل پشت تنها از دو جک 3.5 میلی متری و یک SPDIF استفاده می کند. قطعاً این بهترین چینش برای کاربران است زیرا کاربران معمولی از یک خروجی استفاده می کنند و کاربران حرفه ای هم به هیچ عنوان کارت صدای مادربردها را قبول ندارند و از کارت صدای مجزا استفاده می کنند.

بایوس Z790 AORUS Elite X WiFi7

گیگابایت رابط کاربری بایوس این نسل را بهینه کرده است و اکنون آن را UC BIOS یا User-Centered می نامد. این یک بایوس بسیار کامل است که گزینه ها و ویزگی های زیادی با رابط کاربری چشمگیر دارد. صادقانه این بایوس برای یک مادربرد میان رده بسیار شگفت انگیز است.

بایوس و رابط کاربری آن بدون اینکه بداند شما در حالت پیشرفته قرار دارید یا حالت ساده، یک تجربه کاربری عالی را ارائه می کند. البته، مهمترین پیشرفت های اولیه رابط کاربری در حالت EZ و گزینه های بهینه سازی آن است. با این حال، فقط به این بهینه سازی ها محدود نمی شود. تنظیمات نظارت بر سلامت رایانه شخصی و تنظیم فن نیز عالی هستند. تنظیمات در بخش اورکلاک رم و پردازنده بسیار دلپذیر است، فن ها به خوبی مدیریت می شوند و کوچک ترین تغییرات هم لیستی کامل دارند.

تست های Z790 AORUS Elite X WiFi7

تست های رسانه بنچیمو بر این اساس است که مادربرد را در شرایط و سناریوهای مختلف بسنجیم. تست هایی مانند بنچمارک های مصنوعی، رندرها، بازی، ذخیره سازی، رم، فشرده سازی، وب، مولتی مدیا و در نهایت دمای مهمترین قطعات ساختاری یعنی VRM در این بررسی قابل مشاهده است.

سیستم تست

بازی ها

در بخش بازی ها، قطعاتی مانند پردازنده، کارت گرافیک و رم بیشترین تاثیر را در فریم ریت دارند. شاید فکر کنید عملکرد مادربردها در بازی با هم یکسان است اما در واقع چنین نیست. هر مادربردی با هر عنوانی یک واکنشی از خود نشان می دهد و دقیقاً همین موضوع باعث شده تا یک مادربرد به طور 100 درصد بهترین در تمام عناوین نباشد. این موضوع را مطرح کردم تا بدانید تست گیم برای مادربرد کاری جذاب و هیجان انگیز است اما یک مادربرد مانند یک کارت گرافیک پرچمدار نمی تواند در تمام عناوین برتری خود را حفظ کند، حتی مادربردهای پرچمدار و بسیار گران قیمت.

تست دما

پردازنده 14900K و 14900KS تنها برای کاربرانی مناسب است که به خنک کننده حرفه ای مجهز هستند. در مجموع تمام پرچمداران سه نسل اخیر اینتل بسیار داغ و تهاجمی عمل می کنند. همین موضوع هم می تواند روی اجزای تشکیل دهنده اطراف سوکت پردازنده تاثیر گذار باشد. مدار قدرت یا VRM مادربرد Z790 AORUS Elite X WiFi7 در طول تست های مختلف توانست عملکرد خوب خود را حفظ کند. نهایت دمای ثبت شده مدار قدرت 63 درجه سانتی گراد و نهایت دمای کنترلر PWM در محدوده 61 درجه سانتی گراد ثبت شد که باید بگوییم دمای مناسبی است. جدا از اطلاعات نرم افزاری، مانند همیشه با دوربین حرارتی بخش های مختلف مادربرد را در شرایط مختلف کاری سنجیدم. با توجه به نتایج دوربین حرارتی، هیت سینک های VRM به خوبی گرمای ایجاد شده را دفع می کنند زیرا پس از بار کاری به اندازه کافی گرم هستند.

کارت صدا Z790 AORUS Elite X WiFi7

کارت صدای Realtek ALC1220-VB CODEC یک گزینه مناسب برای این مادربرد است. قطعاً این نوع از کارت صداها تنها یک گزینه کار راه انداز هستند نه یک نمونه حرفه ای برای کاربری ها و افراد حرفه ای. خازن های WIMA 330/100 در کنار خازن های طلایی نوید یک صدای مناسب دارند. گیگابایت سال ها است که از خازن های WIMA در مادربردهای خود استفاده می کند. خروجی صدای تولید شده مناسب است و در صورت نصب نرم افزار یا کنسول Realtek حتی می توان به شخصی سازی های بیشتری هم دست یافت. با تمام ویژگی ها صدای خروجی برای عاشقان موسیقی و کاربران تخصصی چندان دلگرم کننده نیست.

قطعاً یکی از گزینه های خوب کنسول Realtek قابلیت افزایش امپدانس خروجی است که چیزی شبیه به ساند بوست است. چنانچه از وسعت صدای خروجی راضی نبودید می توانید با فعال کردن این گزینه صدای بیشتری را دریافت کنید. به همین منظور یک تست دسی بل در حالت معمولی و ساند بوست انجام دادم تا بهتر به این موضوع پی ببرید.

GIGABYTE Control Center

یکی از برترین ویژگی مادربردهای گیگابایت، نرم افزارهای تحت ویندوز است. آخرین نسخه از پلتفرم مدیریت این شرکت با نام GCC یا GIGABYTE Control Center در اختیار شما قرار می گیرد. این پلتفرم یکپارچه قادر به مدیریت، نورپردازی، فن ها و عملکرد قطعات است. جدا از این موارد، قابلیت به روزرسانی نرم افزارها و درایورهای مورد نیاز در این پلتفرم امکان پذیر است.

در بخش مدیریت نورپردازی، شما می توانید قطعات مورد نیاز را انتخاب کرده و حالت ها یا افکت های مختلف نورپردازی را اعمال کنید. در بخش مدیریت فن، کانکتورهای مختلف فن مانند CPU و SYS در دسترس شما هستند تا هم به صورت دستی سرعت چرخش فن ها مدیریت شود و هم بر اساس تنظیمات پیش فرض نرم افزار. و در نهایت یکی از مهمترین بخش های این پلتفرم، تغییرات دستی ولتاژ، فرکانس و اعمال محدودیت یا برداشتن محدودیت حتی در محیط ویندوز برای پردازنده و رم است. این بخش بسیار کامل است و البته تنظیمات آن نیاز به دانش بالا در حوزه سخت افزار دارد.

نتیجه گیری

اینکه بخواهم یک مادربرد با سوکت LGA 1700 پیشنهاد کنم، کمی کار دشوار است زیرا این سوکت به آخر خط خود رسیده است اما یک نکته مهم وجود دارد و آن هم این است که این سوکت اکنون به نهایت پیشرفت خود رسیده است. اولین مادربردهای این سوکت یعنی سری 600 اینتل خوب بودند اما زمانی که به سری جدید Z790 نگاه می کنیم، یک پیشرفت عالی با کلی امکانات ریز و درشت به همراه داریم.

اگر به دنبال خرید یک پلتفرم اینتلی هستید که تا سال ها نیاز شما را برآورده سازد، به هیچ عنوان سری جدید Z790 را از دست ندهید. این مادربردها، نقشه راهی از آینده هستند. می دانیم که مادربرد Z790 AORUS Elite X WiFi7 یک گزینه میان رده است اما به لطف بهینه سازی های انجام شده در بخش های مختلف، باید بگوییم این مادربرد شبیه به یک پرچمدار تمام عیار نسل قبل است، و حتی بیشتر. در واقع این قطعات شما است که مادربرد نهایی را مشخص می کند اما اگر هنوز پردازنده را انتخاب نکردید و به دنبال محصولات تیم آبی هستید، این مادربرد یک گزینه ایده آل است.

مادربرد Z790 AORUS Elite X WiFi7 ساختار خوبی دارد، ظاهرش مانند پرچمداران این نسل پر حاشیه و خیره کننده نیست اما همچنان یک گزینه بسیار کاربردی است. مدار قدرت حتی می تواند به خوبی میزبان پرچمداران نسل 14 اینتل باشد اما به نظر من بهترین پردازنده با سوکت LGA 1700 پردازنده 14700K است که قدرت عالی، بهینه سازی خوب، IPC بالا و خنک تر بودن نسبت به خانواده 14900K را به همراه دارد.

گیگابایت در هر بخش سعی کرده تا ردی از بهینه سازی را ثبت کند. هیت سینک ها بزرگ و کاربردی هستند، مدار قدرت برای یک مادربرد میان رده کاربردی و نسبتاً خنک است، اسلات های رم ساختار خوبی دارند، درگاه های M.2 تعداد مناسبی دارند و به خنک کننده غیر فعال مجهز هستند و در نهایت اسلات PCIe هم ساختار خوبی دارد، هم پایدار و با دوام است و هم به کلیپ بلندتر مجهز است که تجربه دلپذیری را ارائه می کند.

ویژگی های سخت افزاری اضافی شامل سیستم EZ-Latch برای نصب سریع و آسان هیت سینک های M.2 با گیره نگهدارنده فلزی فنری است. این قابلیت بسیار کاربردی است اما کمی احساس شل بودن هیت سینک را به شما می دهد. جای خالی کلید فیزیکی روشن/خاموش روی PCB و نبود درگاه M.2 با رابط نسل پنج روی این مادربرد حس می شود. بایوس بسیار کامل است و مدیریت آن جذاب. گیگابایت یک نورپردازی RGB هم زیر هیت سینک چیپ ست در نظر گرفته که بهتر بود جای آن را عوض کند تا کمی در دید باشد.